Ra đời trong bối cảnh mà nền công nghệ thông tin nước nhà đang trong giai đoạn phát triển sơ khai, các phần mềm như Unikey, Bked, D32 Antivirus… đã góp phần quan trọng trong việc thay đổi cuộc sống của người Việt lúc bấy giờ.
Unikey là bộ gõ tiếng Việt mã nguồn mở phổ biến nhất hiện nay. Thai nghén từ năm 1994, Unikey được thực hiện khi tác giả Phạm Kim Long còn là sinh viên trường ĐH Bách Khoa Hà Nội với dung lượng vỏn vẹn chỉ 2 KB (một đơn vị dung lượng lưu trữ rất nhỏ) và chạy trên DOS. Trước khi Unikey ra đời, việc tiếp cận bộ gõ tiếng Việt của người dùng hoàn toàn khó khăn và thường xuyên phải bẻ khoá từ những bộ gõ tiếng Việt thương mại. Giao diện của các bộ gõ này cũng không thực sự trực quan và dễ dàng sử dụng cho những người dùng phổ thông. Ngay khi Unikey ra đời hoàn toàn miễn phí và công bố mã nguồn mở, việc tiếp cận với các bộ gõ tiếng Việt dành cho người dùng Internet Việt những năm 2000 trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết. Unikey trở thành một ứng dụng không thể thiếu trong các đĩa CD cài đặt phần mềm bán tại các cửa hàng máy tính lúc bấy giờ. Các phòng máy Internet cũng cài Unikey cho clients (máy tính trạm) của mình vì khả năng dễ sử dụng, ít chiếm tài nguyên hệ thống, không quá nặng để khởi động ứng dụng. Đây cũng là một trong những phần mềm Việt hiếm hoi có thể tương thích với các đời hệ điều hành của Windows đời đầu đến mới nhất hiện nay trên cùng một phiên bản sản phẩm: Windows 9x/ME, Windows NT/2000/XP và Windows Vista, Windows 7 hay Windows 8.
Hiện đã hơn 20 năm trôi qua từ những ngày đầu thai nghén, Unikey vẫn đang chứng tỏ sức sống mạnh mẽ của mình khi trở thành phần mềm không thể thiếu trên máy tính của người Việt cho đến tận bây giờ. Đến nay, Unikey vẫn tiếp tục được cung cấp miễn phí cho người dùng như tinh thần từ những ngày đầu của sản phẩm. Việc chăm chút cho Unikey luôn được tác giả thầm lặng duy trì để phục vụ cho người dùng Internet Việt dù đây không phải là sản phẩm thương mại hóa. Vào tháng 1.2014 vừa qua, phiên bản Unikey 4.2 RC1 chính thức ra mắt người dùng, hỗ trợ Win 8 và 8.1.
D32 là một chương trình chẩn đoán và diệt vi rút máy tính chạy trên hệ điều hành Windows 32 bit đầu tiên của Việt Nam. Tiền thân của phần mềm này là D2 Antivirus chạy trên hệ điều hành MS-DOS rất phổ biến từ thập niên 90. D32 chính thức phát hành tháng 2 năm 2001 mở ra kỉ nguyên mới cho lĩnh vực bảo mật của nước nhà.
Những năm đầu thập niên 90, người dùng Việt Nam bắt đầu chứng kiến nhiều đợt tấn công của các loại vi rút máy tính “ác tính”, có khả năng phá hoại các tập tin đang thực hiện. Điều này hoàn toàn khác với các virut “lành tính” chỉ nhằm mục đích quảng cáo ở giai đoạn trước. Cuộc chiến chống vi rút thực sự bắt đầu trở nên khó khăn khi mà các chương trình diệt virut hiện tại còn chưa thích ứng với biến thể mới của vi rút máy tính. Trương Nhật Minh Quang – cha đẻ của D32 đã mất hơn 4 tháng nghiên cứu ngôn ngữ lập trình Assembly (một ngôn ngữ lập trình phổ biến thời bấy giờ) để ra mắt phiên bản thử nghiệm đầu tiên với tên gọi “Dir2/FAT” – cùng tên với loại vi rút khiến khá nhiều phần mềm chống vi rút lúc bấy giờ điêu đứng. Sau nhiều phiên bản cập nhật những vi rút “khó nuốt” nhất, D32 được nhiều người biết đến hơn như một tiện ích miễn phí dành cho người dùng để bảo vệ máy tính và dữ liệu của mình khi bắt đầu tiếp cận Internet.
Năm 2000 khi Microsoft chính thức loại bỏ MS-DOS ra khỏi Windows, Trương Nhật Minh Quang lại tiếp tục miệt mài nghiên cứu phát triển phiên bản chạy trên nền tảng Windows. Đến năm 2004, D32 được cập nhật kĩ thuật nhận dạng vi rút hướng tiếp cận máy học – một công nghệ mới nhất lúc bấy giờ, khởi đầu cho lộ trình triển khai các kết quả từ đề tài nghiên cứu hệ chống vi rút thông minh mang lại nền tảng cho lĩnh vực bảo mật, nghiên cứu vi rút của Việt Nam. D32 được giới CNTT ưa chuộng vì khả năng vận hành tốt và hoàn toàn miễn phí khi so với các sản phẩm cạnh tranh tại Việt Nam.
Hiện nay, đáng tiếc là dường như D32 “thoắt ẩn thoát hiện” do tác giả còn bận rộn với quá trình nghiên cứu khoa học nên không có điều kiện phát triển hơn trước tốc độ xuất hiện của hàng triệu vi rút mới xuất hiện mỗi ngày. Dù vậy, D32 vẫn là cột mốc quan trọng đối với lĩnh vực bảo mật và an toàn thông tin của Việt Nam.
Bked là phần mềm soạn thảo văn bản đầu tiên của Việt Nam trên máy tính. BKED khá gọn nhẹ, dung lượng chỉ khoảng 200 KB nên người dùng lúc ấy thường chỉ cần lưu trong một đĩa mềm có dung lượng 1,4 MB là có thể mang theo để sử dụng ở bất cứ đâu.
Với sự phát triển của ngành công nghệ thông tin ở giai đoạn hiện tại, người ta khó có thể hình dung được ý nghĩa lớn lao của BKED ở thời điểm ấy. Trong những năm 80, khi máy vi tính chỉ là một vài dòng lệnh đơn giản và các phần mềm soạn thảo văn bản nước ngoài được bán với giá cao, việc lưu trữ thông tin chủ yếu được thực hiện bằng máy đánh chữ. Thậm chí, cuộc họp của các cơ quan nhà nước cũng phải kéo dài vì lí do lưu trữ thông tin. Cứ đến mùa thi, các nhân viên của Bộ Giáo dục lại phải chật vật trong việc in và chuyển đề thi về các Sở giáo dục. Tuy nhiên, sự ra đời của BKED đã giúp giải quyết tất cả các vấn đề trên. Đề thi được soạn thảo bằng BKED, mã hóa và gửi về cho các Sở tự in ấn. Cũng kể từ đó, mô hình in đề thi phân tải xuống các Sở hoạt động cho đến bây giờ. Các cuộc họp của các cơ quan nhà nước cũng có thể kết thúc trước 5 giờ chiều với biên bản hội nghi được in ấn rõ ràng, nhanh chóng. Chính vì thế phần mềm BKED đã dần chiếm ưu thế và giữ vị trí của phần mềm soạn thảo và xử lí văn bản tiếng Việt thông dụng nhất suốt những năm 90. Các trường học còn đưa BKED vào chương trình giảng dạy tin học. BKED là một trong 3 khái niệm tin học phổ biến nhất thời bấy giờ bên cạnh PASCAL và DOS.
Nhắc đến Bked, ngoài việc được biết đến là phần mềm soạn thảo tiếng Việt đầu tiên của Việt Nam, người ta còn nhớ về Bked như một kẻ đặt nền tảng cho việc thương mại hoá sản phẩm tin học. Dù được bán ra với một cái giá ngất ngưởng thời bấy giờ - 1,5 triệu đồng, Bked – sản phẩm tin học được thương mại hoá đầu tiên vẫn được người dùng tìm mua, chứng tỏ sự tôn trọng bản quyền phần mềm tại Việt Nam.
Bked làm mưa làm gió trong suốt gần 8 năm từ 1988 đến tận năm 1995. Mãi đến khi khi Word và Windows bắt đầu phổ biến, phần mềm này dần bị “lãng quên”. Tuy nhiên, những hiệu quả kinh tế xã hội mà Bked đóng góp trong 8 năm xuất hiện của mình là không thể phủ nhận được.
Ngoài ra còn phải kể đến những cái tên như Vietkar, EVTran, English Study,…Trong số các phần mềm kể trên, chỉ có Unikey là vẫn được sử dụng rộng rãi.
Theo GenK