Ổ cứng thì có giá trong khi dữ liệu thì vô giá…! Thông thường mọi thiết bị lưu trữ khi xảy ra những sự cố ngoài ý muốn luôn khiến tâm lý người dùng chỉ quan tâm đến tình trạng dữ liệu của mình....
Vì lẽ đó mà hiện nay rất nhiều trung tâm phục hồi dữ liệu xuất hiện với những hình thức quảng bá dịch vụ khác nhau, thế nhưng chỉ có một vài nơi hoạt động có uy tín và số còn lại chỉ nhằm mục đích vẽ vời để trục lợi khách hàng dựa trên tính chất của nội dung dữ liệu. Điều quan trọng hơn, là hiện nay đa số người dùng còn rất nhiều lỗ hổng kiến thức trước khi mang thiết bị lưu trữ của mình đi đến các dịch vụ phục hồi dữ liệu. Vô tình đã tự chuốc lấy ân hận không đáng có.
Bài viết sau đây nhằm mục đích khái quát lại các vấn đề cần được hiểu rõ hơn về ổ cứng.
01. Môi trường bên trong ổ cứng :
Rất nhiều người sử dụng máy tính, và thậm chí là dân kỹ thuật phần cứng tại Việt Nam vẫn hay nhầm lẫn khái niệm chân không bên trong ổ cứng. Thực tế ổ cứng hoạt động trong môi trường tuyệt đối sạch, được bọc một lớp vỏ ngoài vô cùng chắc chắn, và được thêm vào một túi khí chống ẩm nằm bên trên góc trái. Mục đích là nhằm tránh bụi bẩn lọt vào dễ làm hư hỏng mắt đọc (head arm) khi tiếp xúc với bề mặt mâm dĩa (platters) trong quá trình hoạt động. Với tốc độ xoay cả ngàn vòng trong một phút, sự di chuyển của đầu đọc/ghi (actuator arm) được thực hiện theo hai phương thức là sử dụng động cơ bước để truyền chuyển động, và sử dụng cuộn cảm để di chuyển cân bằng lực từ.
Tốc độ quay của mâm dĩa thường được ký hiệu bằng rpm (viết tắt của từ tiếng Anh: revolutions per minute) số vòng quay trong một phút. Tốc độ quay càng cao thì ổ càng làm việc nhanh do chúng thực hiện đọc/ghi nhanh hơn, thời gian tìm kiếm thấp.
Các tốc độ quay thông dụng thường là:
Cần di chuyển đầu đọc/ghi là các thiết bị mà đầu đọc/ghi gắn vào nó. Cần có nhiệm vụ di chuyển theo phương song song với các đĩa từ ở một khoảng cách nhất định, dịch chuyển và định vị chính xác đầu đọc tại các vị trí từ mép đĩa đến vùng phía trong của đĩa (phía trục quay).
Các cần di chuyển đầu đọc được di chuyển đồng thời với nhau do chúng được gắn chung trên một trục quay (đồng trục), có nghĩa rằng khi việc đọc/ghi dữ liệu trên bề mặt (trên và dưới nếu là loại hai mặt) ở một vị trí nào thì chúng cũng hoạt động cùng vị trí tương ứng ở các bề mặt đĩa còn lại.
Nếu ổ cứng đã bị bung nắp, nhưng toàn bộ cấu trúc mâm dĩa vẫn còn nguyên vẹn không bị vỡ nát, chảy nhiệt, hoặc nhiễm hoá chất thì đồng nghĩa dữ liệu của bạn vẫn còn tồn tại trên đó, cho nên không hề có chuyện lầm tưởng như một số người vẫn thường hay nghĩ hoặc do các dịch vụ tư vấn kỹ thuật rêu rao rằng “...nếu mở ổ cứng ra không khí lọt vào bám vô bề mặt mâm dĩa gây mất dữ liệu…”, càng không có chuyện “..chân không..” vì nếu bên trong không có không khí sẽ tạo nên một áp suất đủ lớn để làm tan nát mâm dĩa, hơn nữa theo quy luật tự nhiên thì vạn vật đều phải cần không khí. Cho nên, người dùng cần hiểu rõ môi trường bên trong ổ cứng hoàn toàn phải tuyệt đối sạch và luôn có không khí tồn tại.
02. Điện từ ảnh hưởng đến dữ liệu khi tiếp xúc với bề mặt từ tính của mâm dĩa
Đĩa từ (platter) thường cấu tạo bằng thuỷ tinh hoặc nhôm, trên bề mặt được phủ một lớp vật liệu từ tính là nơi chứa dữ liệu. Tuỳ theo hãng sản xuất mà các đĩa này được sử dụng một hoặc cả hai mặt trên và dưới. Số lượng đĩa có thể nhiều hơn một, phụ thuộc vào dung lượng và công nghệ của mỗi hãng sản xuất khác nhau. Mỗi đĩa từ có thể sử dụng hai mặt, đĩa cứng có thể có nhiều đĩa từ, chúng gắn song song, quay đồng trục, cùng tốc độ với nhau khi hoạt động.
Cho nên ổ cứng rất ngại khi tiếp xúc các vật phát ra điện từ, chẳng hạn như nam châm. Mặc dù chân của thanh đầu đọc được nẹp bởi nam châm để tạo lực từ trường cho việc di chuyển đọc và ghi, Nhưng vị trí cấu tạo của thỏi nam châm này vẫn cách một khoảng so với mép của mâm dĩa. Nếu bạn để một cục nam châm đủ mạnh nằm ngay ngắn trên vỏ ngoài của ổ cứng, thì dữ liệu của bạn sẽ bị mất mà không cách gì lấy lại được. Chúng ta có thể tìm thấy một số hộp che chắn bên ngoài dùng để cách ly sự ảnh hưởng của điện từ, ngay đến hộp đen của máy bay, hoặc của tàu vũ trụ được cấu tạo nhằm tránh tối đa sự ảnh hưởng của điện từ trường và chống sốc tuyệt đối cho ổ cứng chứa bên trong khi các chuyên cơ gặp sự cố trên không trung. Trong quân đội Hoa Kỳ, những chiếc máy tính xách tay trang bị cho lính Recon được gắn thêm chức năng kích hoạt điện từ nhằm phá huỷ trạng thái dữ liệu khi bị thất trận, mục đích không để đối phương truy cập vào dữ liệu hành quân hoặc các thông tin nhiệm vụ.
Vì vậy có một số dịch vụ phục hồi dữ liệu đã dựng lên các thiết bị đến từ Sao Hoả nghe rất lạ tai để câu khách trục lợi, mà trong đó họ cam đoan là sẽ cứu được dữ liệu bằng thiết bị điện từ mà trên thực tế từ nguyên lý đến việc ứng dụng công nghệ này vào lĩnh vực cấp cứu dữ liệu là hoàn toàn không có thật. Điện từ chỉ huỷ hoại dữ liệu chứ không thể quét lại bề mặt từ tính của mâm dĩa huống chi là phục hồi lại nguyên trạng. Sở dĩ một số nơi cam đoan phục hồi dữ liệu bằng công nghệ điện từ là vì ăn theo các mô thức quảng cáo của các thiết bị gia dụng bằng nguyên lý điện từ đã và đang đi vào đời sống như : bếp điện từ, máy chăm sóc da mặt, ...v.v… tạo một suy nghĩ chung là điện từ ứng dụng vào tất cả mọi lĩnh vực.
03. Giải mã nội dung dữ liệu ?
Dữ liệu được biểu diễn ở dạng nhị phân (binary) trước khi được lưu vào máy tính. Chính vì vậy khi gặp các sự cố như GHOST nhầm, BAD SECTOR, hay GHI ĐÈ thường thì khi lấy ra không thể đọc được vì bị mã hoá nội dung trông rất vô nghĩa, tuy nhiên một số dữ liệu may mắn tuy bị mất tên thiết lập nhưng thực tế nội dung thì vẫn còn giữ lại nguyên vẹn so với ban đầu. Chính điều này là động cơ khiến cho một số dịch vụ phục hồi dữ liệu hiện nay tăng giá ngất ngưởng so với cam kết ban đầu với khách hàng bằng lý do “…file của anh chị bị mã hoá và lỗi file rất là nặng nên không nhận diện, vì thế bọn em phải giải mã để giữ lại nội dung cho anh chị mà đành báo giá hơi cao…” hoặc đại loại là bị bad sector.
Hiện tại kỹ thuật giải mã này rất khó khăn, và rất cần sự đầu tư các thiết bị chuyên dụng, đồng thời nhân viên kỹ thuật cần phải có kiến thức chuyên môn cao liên quan đến Lập trình phân tích mã hoá (Cryptography programming and analysis).
04. Những cách bảo vệ ổ cứng tránh hư hỏng
Vì ổ cứng được sản xuất trong môi trường đạt tiêu chuẩn tuyệt đối sạch và cách ly hoàn toàn với những tiếp xúc bên ngoài có thể tác động vào. Cho nên từ quy trình sản xuất cho đến quy trình phục hồi dữ liệu cần phải được tiến hành trong phòng sạch (clean room) an toàn. Chính vì vậy chúng ta cần thực hiện các bước sau đây để bảo vệ sự cố ổ cứng.
Nếu ổ cứng không phát ra tiếng động lạch cạch hay âm thanh bất thường, trong khi mâm dĩa vẫn xoay một lúc rồi ngưng. Đây thực ra chính là do lỗi firmware. Tốt nhất đừng cố gắng nhiều lần mà hãy mang đến những nơi thực sự có uy tín, và nếu nhận được tư vấn “…chết cơ…” thì bạn nên cảnh giác ra về.
Khi gặp các sự cố ngoài ý muốn, tốt nhất chúng ta nên bình tĩnh liên hệ với những nơi phục hồi dữ liệu có độ tin cậy cao, có qui trình và cam kết uỷ thác nội dung bảo mật cụ thể. Không nên đến những nơi cho dù hình thức bên ngoài hoành tráng nhưng lại rất mập mờ khi tư vấn giá cả hoặc tự ý thay đổi giá cả, báo giá vô lý cao ngất ngưởng bằng những lời lẽ biện chứng thiếu thuyết phục. Hơn nữa chúng ta tránh cả tin vào các thiết bị hoàn toàn không có thực đến từ Sao Hoả.
Các dịch vụ khác